Eind 19e eeuw reizen onder andere Gijsbertus en Johannes Kuijten uit Nieuwveen en Piet van der Weijden uit Zevenhoven naar Italië om te vechten.
Het is rond 1860. In het katholieke Italië heerst bestuurlijke anarchie. Zowel monarchisten als republikeinen zien wel wat in de ideeën van de eenheidsbeweging (Het Risorgimento), die naar Italiaanse staatkundige eenheid streeft. In de loop der tijd sluiten zowel noordelijke als zuidelijke provincies zich bij de partij aan.
De Kerkelijke Staat, bestaande uit gebieden onder directe soevereine heerschappij van het pausdom, vormt echter een obstakel. Door de ligging, tussen de noordelijke en zuidelijke provincies in, verdeelt het Italië in tweeën. In maart 1860 verlaten Parma, Modena, Toscane en Romagna de Kerkelijke Staat. Zij sluiten zich -na goedkeuring via volksraadplegingen- aan bij het nieuwe Koninkrijk Italië, dat door toedoen van de eenheidsbeweging inmiddels tot stand is gekomen. Hierdoor verzwakt de macht van de Kerkelijk Staat aanzienlijk.
Paus Pius IX blijft de resterende gebieden van zijn staat verdedigen. Hij kan daarbij rekenen op militaire steun van de Franse keizer, Napoleon de derde. In 1864 moet die om politieke redenen zijn militaire steun verminderen. Er wordt een oproep gedaan om katholieke jonge mannen te vragen zich voor de verdediging van de Kerkelijke Staat beschikbaar te stellen. Zo ontstaat het "Regiment der Pauselijke Zouaven" dat onder bevel van een Franse generaal wordt geplaatst. De naam is ontleend aan een stam uit Algiers, die zich aan de Fransen heeft onderworpen en inmiddels een keurkorps binnen het Franse leger vormt.
Ook in Nederland worden jonge katholieke mannen geworven. Uit het ruim 3000 man tellende contingent Nederlanders in het regiment blijkt wel dat het enthousiasme hier groot is.
In het Brabantse Oudenbosch vestigt pastoor Hellemons een opvangcentrum dat ingericht wordt als verzamel- en vertrekpunt. Van hieruit vertrekken de Zouaven naar België voor de keuring, waarna ze met de trein naar Marseille en met de boot naar Rome reizen. De zestig gulden reisgeld naar Rome moeten de pauselijke vrijwilligers zelf betalen...
Hun grootste zege behalen de Zouaven op 3 november 1867 tijdens de slag bij Mentana. 5000 Zouaven brengen een verpletterende nederlaag toe aan 15.000 Garibaldisten (genoemd naar Giuseppe Garibaldi die hen aanvoert en uit de eenheidspartij komt). De pauselijke strijders worden naderhand geëerd met het Mentanakruis.
Het wordt uiteindelijk een hopeloze strijd, waarbij veel Zouaven het leven laten. Doordat Frankrijk zich in 1870 geheel terug moet trekken wegens verliezen aan andere fronten ziet de Paus zich genoodzaakt te capituleren. Vanaf dat moment wordt er op het Capitool een streep door de wereldlijke heerschappij van de Paus gehaald. De Kerkelijke Staat in z'n toenmalige verschijningsvorm houdt daarmee op te bestaan. De Zouaven vertrekken van Italiaanse bodem en gaan huiswaarts.
Hoewel de Zouaven binnen eigen kring hoog aanzien genieten en als helden worden binnengehaald, betekent de terugkeer voor hen geen betere sociale en maatschappelijke positie. Sterker nog: Nederlandse Zouaven verliezen door hun militaire dienstneming bij een 'vreemde' mogendheid het Nederlandse staatsburgerschap. Pas in 1947 wordt aan de Zouaven officieel het Nederlanderschap teruggegeven, maar geen van hen heeft dat meegemaakt omdat de laatste Zouaaf in 1946 is overleden.
In 1929 wordt er vrede gesloten tussen de Paus en het Koninkrijk Italië, waarbij Vaticaanstad -zoals wij dat nu kennen- ontstaat.
In Oudenbosch is de zege bij Mentana aanleiding geweest om een basiliek te bouwen. De koepel daarvan is op schaal 1:3 nagebouwd naar die van de St.Pieterskerk in Rome. Vlakbij de basiliek is het Zouavenmuseum gevestigd in het voormalig gemeentehuis. Naast originele kleding wordt er onder andere het register bewaard met de namen van Nederlandse Zouaven.
Uit de lijst blijkt dat er ook uit Zevenhoven en Nieuwveen Zouaven zijn geweest, zoals Jan Damman, Gijsbertus en Johannes Kuijten uit Nieuwveen en van Piet van der Weijden, Adrianus Verleun, Piet Pronk, Petrus de Groot en Bernardus Horstman uit Zevenhoven.
Van sommigen is genealogische informatie achterhaald; deze vindt u terug in de afdeling Genealogie. Hier vindt u de links:
- Gijsbertus Kuijten
Hij was in 1861 opgeroepen voor dienstplicht, maar afgekeurd. Blijkbaar was hij gedreven genoeg om zouaaf te worden. - Johannes Kuijten
- Petrus (Piet) van der Weijden
- Bernardus Horstman
Meer weten over het Zouavenmuseum? Klik hier.
