Landschap

Na de IJstijd verbeterde het klimaat. Als gevolg daarvan smolt het landijs in het Holoceen af en steeg de zeespiegel met ruim honderd meter. In een relatief warm en vochtig klimaat ontwikkelden zich toen in West-Nederland uitgestrekte moerasbossen. De bodem bestond uit veen, een sponsachtige opeenhoping van organisch mate-riaal van afgestorven maar nog duidelijk herken-bare resten van vroegere vegetatie. De opeenhoping van dit materiaal was zo groot dat het gebied steeds hoger kwam te liggen. Er begonnen zich kussens van veen te vormen waarin riviertjes als de Kromme Mijdrecht, de Meije, de Aar en de Drecht ontsprongen. Tot het eind van de elfde eeuw was er in onze streek nog geen sprake van permanente bewoning. Het gebied bestond toen uit een moeilijk door-dringbare en drassige veenwildernis, begroeid met berken, wilgen, elzen en andere loofbomen en met veenbessen en zegge. De veenwildernissen waren door hun slechte afwatering niet geschikt voor landbouw of veeteelt. Onze streek zal tot die tijd slechts zijn bezocht door rondtrekkende jagers en vissers.

Bewoningsgeschiedenis

De nog niet ontgonnen veenlanden vormden in de elfde eeuw een vage grens tussen het wereldlijk gezag van de bisschop van Utrecht en dat van de graaf van Holland. Het begin van de ontginningswerkzaamheden in onze omgeving wordt gemarkeerd door een oorkonde uit het jaar 1085. Volgens deze overeenkomst (waarvan alleen een kopie is bewaard gebleven) verkreeg het kapittel van Sint Jan te Utrecht de kerkelijke en wereldlijke rechten over de veenwildernissen in het gebied van Wilnis, Mijdrecht, Tamen, Kudelstaart en Zevenhoven. Deze rechten zouden pas ingaan wanneer deze gebieden ook bewoond zouden worden. De wereldlijke rechten bestonden uit de tienden (een belasting op de oogst). De bestuursbevoegdheden en de rechtspraak werden uitgeoefend door de proosdij van Sint Jan. De proost van Sint Jan had zijn zetel in het nabijgelegen Mijdrecht. Zevenhoven dankt zijn naam waarschijnlijk aan de mate waarin zij belastingen moest afdragen. Omstreeks het jaar 1100 werd zij aangeslagen op basis van zeven hoeven (boerenbedrijven).

Uitgangspunt voor de ontginning van het gebied van Zevenhoven vormde de Kromme Mijdrecht. Men begon met het graven van afwateringssloten die loodrecht op de Kromme Mijdrecht stonden. De aldus verkregen percelen land waren niet alle even groot doordat er rekening gehouden moest worden met het aangrenzende Nieuwkoops gebied dat aan de graaf van Holland toebehoorde. In het zuidoosten stichtten de kolonisten hun eerste nederzetting die op latere kaarten voortleeft onder de naam Noordense Buurt. De percelen hadden hier een diepte van 1250 meter. Verder naar het westen werd de ontginning uitgebreid tot een diepte van 2000 meter. Tenslotte werd in de laatste ontginningsfase nog eens 750 meter van het veen ontgonnen, zodat men kwam op een totale afstand van ongeveer 2750 meter gemeten vanaf de Kromme Mijdrecht. De boerenhoeven van Zevenhoven werden niet aan de Kromme Mijdrecht gevestigd maar aan het andere einde van de ontginning in het veen. De feitelijke stichting van Zevenhoven valt omstreeks het midden van de twaalfde eeuw. Ook de ontginning Uiterbuurt, die aanvankelijk werd aangeduid met de naam 'ses forlinc' met een constante diepte van 1250 meter vanuit de Drecht, is uitgegeven door de Proosdij van Sint Jan. Ook hier werden de boerderijen niet aan de Drecht geplaatst maar aan het uiteinde van de percelen in het veen.2

Ten westen van Zevenhoven was nog een gebied uitgegeven door de Proosdij om vanuit de Kromme Mijdrecht ontgonnen te worden. Dit stuk land kreeg een diepte van 2400 meter en werd wel aangeduid met de naam Kromme Mijdrecht. Tenslotte was er nog een restant land dat werd begrensd door de eerder genoemde ontginningen Kromme Mijdrecht, de Uiterbuurt en het riviertje de Drecht. Dit overgebleven stuk land werd door de aangrenzende nederzettingen ingesloten. Er was hier dus sprake van 'beloken' (ingesloten) land, vandaar de naam Blokland. Later werd de naam Blokland voor zowel het gebied van de Kromme Mijdrecht als het oorspronkelijke Blokland gebruikt.3

Nieuwveen, de naam zelf al duidt op een relatief late stichting, is het centrum geweest van een late ontginning van een restantgebied. Haar grenzen moeten voor een belangrijk deel zijn bepaald door de omringende nederzettingen zoals Zevenhoven en de Uiterbuurt. Nieuwveen werd als Oostrijnse nederzetting uitgegeven door de grafelijkheid van Holland. Het moet reeds dateren van vóór de dertiende eeuw.
Eveneens een restant nederzetting was Schoot, ongeveer gelegen op de plaats waar zich nu de rotonde 'het Haasje' bevindt. Schoot was net als Nieuwveen en Nieuwkoop een Hollandse nederzetting, maar is vermoedelijk pas in de veertiende eeuw gesticht.4 en 5

Adres Oudheidkamer:
Kerkstraat 31, Nieuwveen
Openingstijden:

 Woensdag 10:00 - 12:00 uur (werk-ochtend)
  19:30 - 21:30 uur  
 Zondag 14:00 - 16:00 uur  

Wij respecteren uw privacy.
U vindt HIER onze privacyverklaring.

anbi algemeen nut beogende instelling
 Rek. NL11 INGB 0005 0957 17